REPLICA is een door Paul Koek gecomponeerd muziektheatraal concert dat hij samen met beeldend kunstenaar en theatermaker Benjamin Verdonck en de muzikanten Johan van Kreij en Ton van der Meer live ten gehore brengt.
In Concert- en Congresgebouw de Doelen in Rotterdam staat de Red Sofa waarop elk jaar een kunstenaar plaatsneemt. Paul Koek is door de Doelen uitgenodigd om dit seizoen Artist in Residence te zijn.
Met REPLICA liet hij voor het eerst van zich horen.
Voor REPLICA combineert Paul Koek zijn inspirerende ervaringen met componist Dick Raaijmakers en beeldend kunstenaar en theatermaker Benjamin Verdonck. Twee kunstenaars die in vorm mijlenver van elkaar verwijderd zijn, maar in filosofie dicht bij elkaar staan. Als uitgangspunt neemt Koek de door hem geregisseerde muziektheatervoorstelling INTONA van Dick Raaijmakers uit 1991 en de meest recente voorstelling van Benjamin Verdonck DISISIT. Elementen uit beide voorstellingen staan in REPLICA naast elkaar en reflecteren op elkaar, zodat er een volwaardig nieuw muziektheaterstuk ontstaat. Geluiden en handelingen worden gereproduceerd, maar ook vertraagd, omgedraaid, vervormd, uitgerekt en versneld.
Paul Slangen (dramaturg) over REPLICA
Het repliceren van een in het verleden uitgevoerde handeling is tot mislukken gedoemd. Hoewel er voor de repliceerder ongelooflijk veel op het spel staat, omdat het resultaat dat hij nastreeft liefst samenvalt met het origineel, weet niemand beter dan hij dat het feitelijke herhalen van dat wat geweest is onmogelijk is.
Ondanks de vele uren aan training en het aanleren en oefenen van vaardigheden die nodig zijn om het originele kunstwerk zo dicht mogelijk te naderen, zal altijd één iemand in de zaal weten dat wat er gebeurt uiteindelijk bedrog is. Een replica is daarom nooit een kopie, kan geen kopie zijn. Juist in dit mislukken ligt de tragiek besloten die repliceren zo interessant maakt. Het mislukken laten lukken is uiteindelijk waar nadoen over gaat. Terwijl de vorm van het oorspronkelijke werk tot op een millimeter precisie kan worden benaderd, is de intentie waarmee het werk wordt uitgevoerd een totaal andere dan toen het werk ontstond.
Met deze gedachte speelt Paul Koek binnen de grenzen van REPLICA waarin hij elementen uit verschillende voorstellingen van de Veenfabriek confronteert met DISISIT van Benjamin Verdonck en de legendarische voorstelling INTONA, waarin hij met Dick Raaijmakers twaalf manieren demonstreerde waarop een microfoon het zwijgen kan worden opgelegd.
Zowel in de muzikale als in de theatrale praktijk speelt de herhaling een centrale rol. Anders dan in bijvoorbeeld de beeldende kunst of de literatuur, verandert met de herhaling de essentie van het werk, niet alleen voor degene die zich er tegenover stelt, maar ook voor de maker zelf. Dit komt door de context waarbinnen het werk wordt gepresenteerd. Ruimte en tijd bepalen mede de ervaring van de uitvoerenden en van de toeschouwers. En daarmee verandert de betekenis van het werk.
Om dit gegeven op de spits te drijven, worden binnen REPLICA verschillende autonome muziektheatrale voorstellingsfragmenten met elkaar geconfronteerd. Hierdoor speelt niet alleen de objectieve verandering van ruimte en tijd, maar ook de subjectieve verandering van de constellatie op het podium waarbinnen de fragmenten zich bevinden een rol in de inhoudelijke transformatie van de delen op zich.
De betekenis van een monoloog van Benjamin Verdonck over het voor alles allergische jongetje verandert, door hem vooraf te laten gaan door een compositie voor Sirenes en te laten volgen door het koken van een microfoon. Op die manier ontstaat een nieuw werk op basis van bestaand materiaal. Maar dat is niet alles. Door de nieuwe verhouding waarin de delen ten opzichte van elkaar gepositioneerd staan, komt er ruimte vrij. Deze ruimte is maatgevend en noodzakelijk. Zonder deze ruimte zou REPLICA slechts een weergave van een verzameling oude voorstellingsfragmenten zijn. Door de vrije ruimte in te nemen kan er door de muzikanten en de acteur op basis van de bestaande elementen gemusiceerd worden, waardoor de levende verbinding ontstaat.
Net als het repliceren van de bestaande elementen uit het verleden, dienen deze composities met de nodige kennis van zaken worden uitgeoefend. Deze noodzaak wordt versterkt door het instrumentarium dat voor REPLICA is samengesteld. Een door de Veenfabriek ontwikkeld instrumentarium waarin de filosofie van het repliceren in het materiaal tot uitdrukking komt. Op het podium staan de op basis van de originele tekeningen van de Futuristische componist Russolo nagebouwde Intona-Rumori’s. Daarnaast het sirene-orkest dat geïnspireerd is op de ideeën van de Nederlandse ingenieur Naber die aan het begin van de 20ste eeuw de sirene als het meest moderne, nieuwe muziekinstrument zag. De door Paul Koek ontwikkelde Alufoon is opgesteld, die dankzij de zorgvuldige afmeting van twaalf verschillende aluminium staven bij aanstrijking een volledig octaaf kan laten klinken.
Tot slot is de ruimte waarin REPLICA plaats vindt zorgvuldig gekozen. De Willem BurgerHal in de Doelen is geen theater of een concertzaal. Het is een min of meer openbare ruimte en daarmee ongedefinieerd. De Veenfabriek presenteert haar voorstellingen graag op locaties die niet voor de podiumkunsten zijn ontworpen. Dat komt voort uit de ambitie om midden in de wereld kunst onderdeel van die wereld te laten zijn. Voor REPLICA is de keuze voor deze Hal mede bepalend voor een veranderende waarneming van alle elementen waaruit het muziektheatrale concert is opgebouwd en ondersteunt daarmee de leidende filosofie van waaruit het concert ontstaan is.
Paul Slangen | dramaturg de Veenfabriek
REPLICA speelde o.a. in De Doelen, Rotterdam en in het Muziekgebouw aan 't IJ, Amsterdam.